Jeziora są siedliskiem dla wielu ptaków wodnych, które w strefie przybrzeżnej zakładają tam gniazda i żerują. Przechadzając się wzdłuż brzegu jeziora na pewno zauważycie duże, białe ptaki elegancko pływające po tafli wody – łabędzie. Choć z pozoru sprawiają wrażenie łagodnych, to w okresie lęgowym potrafią być agresywne broniąc swojego terytorium i młodych. Przybierają wtedy groźną pozę strosząc pióra na szyi, stawiając skrzydła do góry i wydając charakterystyczne odgłosy mające na celu przepędzić intruza. Łabędzie należą do jednej rodziny razem z kaczkami.
W Polsce możecie spotkać trzy gatunki łabędzi: łabędź niemy, łabędź krzykliwy, łabędź czarnodzioby. Obszarem bytowania tych ptaków są wody stojące, przede wszystkim preferują stawy i jeziora porośnięte trzciną. Łabędź niemy zadomowił się na całym obszarze naszego kraju. Ptaki dorosłe mają białe upierzenie w odróżnieniu od szarego u młodych osobników. Na głowie widoczny jest czerwony dziób z charakterystycznym guzem na szczycie. U łabędzi występuje zjawisko dymorfizmu płciowego, ponieważ samiec różni się od samicy wyglądem. Samce są większe i mają wyraźniejszą narośl na dziobie. Łabędź jest największym z naszych krajowych ptaków, mierzy ponad 1,5 m długości, rozpiętość skrzydeł wynosi 2,2 m, a ciężar ciała dochodzi do 12 kg. Należą one do ptaków lotnych, ale na czas zmiany upierzenia nie są aktywne. Na lądzie poruszają się niezdarnie kołysząc się na boki. Na wodzie radzą sobie znacznie lepiej. Skrzydła ustawione w żagiel i palce spięte błoną pławną to atuty umożliwiające pływanie.
Łabędzie są ptakami wędrownymi, ale coraz częściej obserwuje się wzrost liczby ptaków zimujących w naszym kraju. Do najważniejszych zimowisk śródlądowych łabędzi niemych należą: Park Narodowy „Ujście Warty”, Wisła pod Krakowem, oraz rzeka Odra. Główną przyczyną wzrostu osiadłości łabędzi jest ocieplenie klimatu. Drugim czynnikiem hamującym ich naturalną skłonność do wędrowania jest coraz powszechniejsze dokarmianie ptaków przez ludzi.
Łabędź niemy należy do gatunku monogamicznego, co oznacza, że tworzy silne więzi partnerskie, prawie na całe życie. W naszej kulturze jest on symbolem wierności. Gdy nadchodzi czas lęgowy to rodzice budują gniazdo z roślin wodnych na skraju szuwarów, ale blisko otwartej toni wodnej. Okres lęgowy trwa od marca do września, a w tym czasie samica składa jaja i sama je wysiaduje. Rolą samca jest obrona terytorium przed drapieżnikami i tymczasowa opieka nad młodymi, gdy samica rusza na żer. Łabędzie należą do zagniazdowników, czyli takiej grupy ptaków, u której pisklęta zaraz po wykluciu są zdolne do samodzielności i już pierwszego dnia opuszczają gniazdo. Choć sprawnie pływają i biegają to podążają za samicą poszukując dla siebie pokarmu. Zdolność do lotu uzyskują po około 4-5 miesiącach.
Gatunek łabędzia niemego został objęty ochroną. Powinniśmy pamiętać, że łabędź jest roślinożercą i dokarmianie go chlebem może skutkować chorobami układu pokarmowego. Odpowiednim pokarmem dla łabędzi są warzywa lub ziarna zbóż. Ponadto szkodliwe jest dokarmianie ptaków jesienią, bo zanika wtedy ich naturalna wędrowność. Natomiast te ptaki, które u nas zimują potrzebują naszej opieki. Bez naszej pomocy wiele z nich nie przetrwa ostrych zim.
Katarzyna Szafraniec
