Morze Bałtyckie zamieszkują trzy gatunki fok: foka szara, foka obrączkowana i foka pospolita. U naszych brzegów najczęstszym gościem jest foka szara. Niestety rozwój turystyki i hałas panujący w portach odstrasza te płochliwe zwierzęta. Foka szara to duże zwierzę o masie ciała dochodzącej do 290 kg. Najczęściej samce i samice mają grzbiet i wierzch głowy jasnoszare, a spodnią stronę ciała białą, przy czym całe są nakrapiane czarnymi plamkami.
Pysk foki jest szaroczarny, wydłużony, a u samców charakterystycznie uwypuklony. Foki pomimo braku małżowin usznych mają doskonale wykształcony słuch wykorzystywany podczas tropienia ofiary. Ich kończymy uległy przekształceniu w płetwy. Z tyłu ciała osadzony jest ogon ze ściśle związanymi płetwami tylnymi. Takie rozwiązanie ogranicza ruch ogona podczas pływania. W poruszaniu się na lądzie wykorzystują siłę przednich płetw i całego ciała. Foki należą do ssaków, które wtórnie przystosowały się do życia w środowisku wodnym, Otwory nosowe są umieszczone po stronie grzbietowej, co umożliwia oddychanie nawet jeśli foka jest zanurzona w wodzie. Ciało o opływowym kształcie pokryte jest sierścią, a dodatkowo chroni je gruba warstwa tłuszczu.
Foka szara prowadzi osiadły tryb życia i nie oddala się na większe odległości od swych lęgowisk, które położone są na plażach w pobliżu wody. Żyje w poligamicznych rodzinach, w skład których wchodzi jeden samiec i 5-6 samic. Choć prowadzi ziemnowodny tryb życia, to istotne jego okresy spędza na lądzie, np. wydaje na świat młode. Młode foczki pokryte są gęstym, białym futrem zwanym lanugo. Po urodzeniu żywią się mlekiem matki wysokotłuszczowym, które chroni je przed niską temperaturą wody. Po 3 tygodniach młode opuszczają matkę i wiodą samodzielne życie stadne. Należą do grona dobrych pływaków, bo zaraz po urodzeniu wskakują do wody i samodzielnie pływają, ucząc się nurkować.
Foki w swojej budowie przystosowały się do życia w niskiej temperaturze wody. W momencie gdy zanurzają się w zimnej wodzie, w ich organizmie zaczyna działać specjalny mechanizm hamujący dopływ krwi do skóry, wskutek czego zmniejsza się do minimum utrata ciepła. Gdy zwierzę wypływa na powierzchnię, następuje wzmożone krążenie krwi i ciepło jest rozprowadzane po organizmie.
Menu foki szarej to przede wszystkim ryby, głównie łososie i śledzie, a także skorupiaki i mięczaki. W poszukiwaniu pokarmu może nurkować na ponad 100 m, wstrzymując oddech na 20 minut. Potrafi nawet uciąć sobie drzemkę pod wodą kładąc się na dnie.
Ekspansja człowieka na obszarach nadmorskich powoduje wypieranie fok z ich naturalnych siedlisk. Jedną z form ochrony tego gatunku jest tworzenie ostoi z ograniczonym dostępem człowieka i jego działalności, np. transportu morskiego.
Katarzyna Szafraniec
