Zbiorniki wodne obfitują w życie różnych gatunków organizmów. Aby mogły one żyć ze sobą w równowadze biologicznej muszą mieć zapewnione odpowiednie warunki, np. dostęp do światła, tlenu i pokarmu, przestrzeń życiową, optymalną temperaturę.
W środowisku wodnym wyróżnia się trzy grupy organizmów w zależności od miejsca ich występowania: plankton, nekton i bentos. W górnej warstwie zbiornika żyją organizmy planktowe, poniżej organizmy spotykane w toni wodnej, a na dnie są to organizmy bentosowe.
Wśród organizmów planktonowych spotykamy zarówno rośliny, zwierzęta i bakterie. Ich charakterystyczną cechą jest nieumiejętność przeciwstawienia się prądom wody, zatem poruszają się one zależnie od przepływu wody, nawet pomimo posiadanych narządów ruchu. Wykształciły one specjalne struktury pozwalające na zmniejszenie ich własnego ciężaru ciała, np. lekkie pancerzyki (okrzemki), zbiorniki tłuszczu (pierwotniaki), zbiorniki gazowe (sinice). Zarówno wody stojące jak i pływające wywołują ruch planktonu w płaszczyźnie poziomej. Ciekawym zjawiskiem są pionowe migracje dobowe planktonu, kiedy można zaobserwować, że organizmy zmieniają swoją głębokość zanurzenia w ciągu dnia. Fitoplankton (plankton roślinny) potrzebuje do życia światło, wtedy wytwarza pokarm w procesie fotosyntezy. W ciągu dnia przebywa on na powierzchni wody, a po zmroku przenosi się do niższych warstw zbiornika.
Skład planktonu
Do fitoplanktonu zaliczamy glony: okrzemki, zielenice, bruzdnice, eugleny. W większości są bardzo niewielkich rozmiarów, ponieważ zbudowane są tylko z jednej komórki lub tworzą kolonie. Pomimo prostej budowy przyjmują różnorodne kształty i barwy. Do zooplanktonu zaliczamy: pierwotniaki, wrotki, parzydełkowce, skorupiaki, mięczaki, larwy owadów. Są to formy jednokomórkowe, jak i wielokomórkowe. U niektórych skorupiaków (rozwielitka) występuje zjawisko cyklomorfozy, polegające na tym, że zmienia się ich rozmiar i kształt ciała w ciągu roku.
Nie wszystkie organizmy cały cykl życia przebywają w formie planktonowej – przykładem mogą być owady. W postaci larwalnej żyją w wodzie, a po przeobrażeniu w osobnika dorosłego zmieniają tryb życia na lądowy, a tylko częściowo przebywają nad wodą, żerując.
Znaczenie planktonu
W przyrodzie plankton może odgrywać pozytywną lub negatywną rolę. W środowisku wodnym wchodzi on w skład łańcucha pokarmowego stanowiąc menu dla wielu zwierząt wodnych: ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Fotoplankton oceaniczny produkuje 50% tlenu na Ziemi, pozostałą ilość wytwarzają lasy deszczowe. Do negatywnych zjawisk wywołanych działalnością człowieka na środowisko jest zakwit wód. Ludzie spuszczając do rzek ścieki komunalne i rolnicze wprowadzają materię organiczną i minerały- pokarm dla organizmów planktonowych. To pod ich wpływem dochodzi do nadmiernego porastania zbiornika fitoplanktonem. Prowadzi to do zaburzenia równowagi życia w wodzie. Zakwity w naszym klimacie umiarkowanym pojawiają się na wiosnę i jesień, bo wtedy temperatura jest optymalna do rozwoju planktonu. Prowadzi to do ograniczenia ilości tlenu w zbiorniku, który jest nadmiernie pobierany przez glony. Pozostałe organizmy wodne duszą się i obumierają na skutek braku tlenu lub zanieczyszczenia wody substancjami pochodzącymi z rozkładu fitoplanktonu.
Katarzyna Szafraniec
