Warunki życia na Ziemi nieustannie się zmieniają. Człowiek przez dziesiątki tysięcy lat musiał się do nich przystosowywać poznając swoje środowisko życia, uczył się jak pozyskiwać pokarm czy bronić się w razie niebezpieczeństwa. W ówczesnych czasach to właśnie człowiek zaczął zmieniać i dostosowywać warunki życia do swoich potrzeb.
Do badania środowiska przyrodniczego wykorzystuje różnorodne metody. My zwrócimy uwagę na badanie stanu czystości wód przy pomocy żywych organizmów.
Co to są bioindykatory?
Bioindykatory to gatunki roślin lub zwierząt wrażliwe na dany czynnik środowiska np. zanieczyszczenie wód. Nazywamy je także organizmami wskaźnikowymi, ponieważ posiadają one właściwości oceny stopnia zanieczyszczenia, na które reagują w specyficzny sposób, np. zmianą barwy ciała lub spadkiem liczebności populacji. Na ich podstawie możemy w szybki sposób ocenić stan czystości wód bez użycia drogiej aparatury i co najważniejsze sami możecie to zrobić.
Cechy bioindykatorów:
- żyją w środowisku, gdzie dany czynnik występuje na stałym poziomie, np. temperatura,zasolenie,
- są łatwe do zidentyfikowania,
- są dobrze poznane,
- reagują w sposób charakterystyczny na zmiany w środowisku,
- są organizmami pospolitymi.
Przykłady bioindykatorów dla wód zanieczyszczonych
Sinice
Są to bakterie o niebieskozielonej barwie, zamieszkujące stawy i jeziora o dużej zawartości materii organicznej. Ścieki pochodzenia rolniczego posiadające nawozy sztuczne są dla nich źródłem pokarmu. W takich warunkach szybko się namnażają doprowadzając do porastania zbiornika wodnego „zielonym dywanem” unoszącym się na powierzchni wody. Ich obecność w stawie czy jeziorze świadczy o zawartości nawozów sztucznych w wodzie.
Kulkówka rogowa
Jest to gatunek słodkowodnego małża, pospolicie występującego na terenie Polski. Cechuje go okrągła muszla, gładka lub w delikatne prążki. Możecie ją rozpoznać po ubarwieniu szarym lub żółtobrunatnym. Osiąga długość 8-15 mm. Jej muszla przybiera różne kształty w zależności od prędkości nurtu rzeki, przy szybszym szczyt muszli przypomina czapeczkę, w wodach stojących jest spłaszczony. Kulkówka jest odporna na zanieczyszczenia, ale w wodach silnie zanieczyszczonych rozmnaża się słabiej i liczebność jej spada. Ciekawe jest zachowanie tego mięczaka kiedy spada ilość tlenu w wodzie. Zwykle zamieszkująca muliste dno małża wędruje na rośliny, gdzie ma lepszy dostęp do tego gazu, który jest jej niezbędny do oddychania.
Przykłady bioindykatorów dla wód czystych
Mech zdrojek
To roślina, którą łatwo rozpoznacie po gęstych listkach porastających nieregularnie rozgałęziającą się łodyżkę o długości 20-70 cm. Jego obecność w wodzie świadczy o jej czystości.
Pałka szerokolistna
Roślina pospolicie rosnąca nad brzegami naszych rzek i jezior o charakterystycznych kwiatostanach w kształcie kolby. Wszystkie części tej rośliny są jadalne. Występuje na brzegach zbiorników wód czystych.
Larwy chruścików
Chruściki to aktywnie latające owady przypominające motyle nocne. Wielkość ich ciała waha się w granicach 2-30 mm. Osobniki dorosłe występują w pobliżu zbiorników wodnych, a larwy żyją w wodzie. Są one niezwykłymi budowniczymi, potrafią wybudować domek z ziemi, piasku, skorupek mięczaków i szczątków roślin połączonych przędzą. Jeśli w wodzie spotkacie dużą populację chruścików to oznacza, że jest to woda silnie zanieczyszczona.
Pstrąg potokowy
To pospolity gatunek górskich potoków Beskidów, Tatr, Sudetów, Jury Krakowsko-Częstochowskiej, a także w rzekach Dolnego Śląska i jeziorach Warmii i Mazur. W naszym kraju osiąga maksymalnie 80 cm długości i 5 kg masy ciała. Ubarwienie bardzo zmienne-zależne od miejsca bytowania. Na jego ciele znajdują się czarne i czerwone kropki, brzuch jest żółtobiały. Na grzbiecie tego miłośnika czystych wód zlokalizowana jest płetwa tłuszczowa charakterystyczna dla ryb z rodziny łososiowatych.
Katarzyna Szafraniec
